Position paper

Psychologiepraktijk Slaaplekker

Position Paper Slaaplekker – Specialistische slaap- en traumazorg binnen de jeugdhulp

November 2025 – Arina de Vries, GZ-psycholoog & Somnoloog
Praktijkhouder – Psychologiepraktijk Slaaplekker

1. Inleiding – Waarom slaapzorg een kernfunctie verdient binnen de jeugdhulp

De beweging richting normaliseren binnen de jeugdhulp is waardevol: lichte opvoedvragen horen thuis in het voorliggende veld. Tegelijkertijd vraagt dit om een zorgvuldige afbakening van wat wél tot de specialistische zorg behoort.
Psychologiepraktijk Slaaplekker behandelt kinderen en gezinnen vanaf de babyleeftijd met complexe slaap-, regulatie- en traumaproblematiek.

Wij sluiten aan nádat het voorliggende veld (huisarts, jeugdarts, JGZ, school) zijn rol heeft vervuld en het medische of opvoedkundige traject onvoldoende effect had. Onze kracht ligt in het bieden van gespecialiseerde, evidence-based en systeemgerichte behandeling binnen de basis GGZ.

Hoewel bij onze cliënten vaak slaapproblemen op de voorgrond staan, behandelen wij áltijd de onderliggende psychische, relationele of traumagerelateerde problematiek. Wij richten ons niet alleen op beter slapen, maar op herstel van het gehele kind én gezin.

Slaap vormt de basis voor gezonde hersenontwikkeling, emotieregulatie, hechting en gedragssturing. Wanneer slaap verstoord raakt, ontstaan klachten op bijna elk psychologisch domein. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat slaaptekort en ontregeling niet alleen een gevolg zijn van psychische problemen, maar juist ook een onderliggende oorzaak en onderhoudende factor vormen van angst, depressie, PTSS, ADHD, ASS en ouder-kindrelatieproblemen.

Daarom werken wij vanuit slaap als ingang tot herstel van het hele systeem. Deze benadering is uniek, effectief en duurzaam: door slaap te herstellen, versterken we alle andere behandelprocessen, en kan zorg kortdurender en preventiever worden ingezet.

2. Onze plaats in de keten

Onze cliënten hebben doorgaans al begeleiding gehad binnen het voorliggende veld: adviezen via de jeugdarts, melatoninegebruik, opvoedondersteuning of slaapvoorlichting. Wanneer die trajecten onvoldoende effect hebben, blijkt de oorzaak complexer.

Wij zien kinderen en gezinnen bij wie sprake is van:

  • traumagerelateerde onrust of angst (zoals PTSS),
  • prikkelverwerkingsproblemen,
  • ontwikkelingsproblematiek vanuit ASS of ADHD,
  • ouder-kind relatieproblemen,
  • angst- of stemmingsklachten.

Dan komen gezinnen bij ons.

Wij nemen het over op het moment dat het voorliggende veld niet toereikend is en een integrale psychologische aanpaknodig wordt. Onze verwijzingen komen bijna uitsluitend via huisartsen, kinderartsen en GGD, zodat we zeker weten dat het medische stuk is uitgesloten en de eerste lijn is benut.

Zo werken wij versterkend binnen de keten, niet parallel eraan.

3. Waarom slaapzorg specialistische expertise vraagt

Slaapproblemen zijn zelden een op zichzelf staand probleem. Ze zijn vaak een signaal van onderliggende psychische, ontwikkelingsgerichte of relationele ontregeling. Binnen de GGZ worden ze bovendien erkend als zelfstandige stoornissen binnen de DSM-5-TR.
Slaapproblemen vallen daarmee per definitie onder de gespecialiseerde GGZ-diagnostiek en -behandeling.

3.1 Slaap als transdiagnostische factor

Wetenschappelijk onderzoek toont overtuigend aan dat slaaptekort en slaapstoornissen zowel een oorzaak als gevolg zijn van psychische problematiek. Slaap beïnvloedt de hersengebieden die betrokken zijn bij emotieregulatie, aandacht, geheugen en sociaal gedrag.
Een verstoorde slaap leidt tot overactiviteit van de amygdala (angstcentrum) en verminderde activiteit van de prefrontale cortex (regulatiecentrum), waardoor angst, impulsiviteit en somberheid toenemen (Yoo et al., 2007; Goldstein & Walker, 2014).

Bij kinderen werkt dit nog sterker: slapeloosheid en nachtelijke ontregeling vergroten de kans op angststoornissen, depressie, gedragsproblemen en sociale moeilijkheden (Gregory et al., 2005; Jansen et al., 2019).

3.2 Slaapproblemen binnen psychiatrische stoornissen

  • PTSS: slaapstoornissen (insomnie, nachtmerries) zijn kernsymptomen en onderhouden herbelevingen en hyperarousal.
  • Depressie: 90% van de jongeren met depressie heeft slaapproblemen; bij 40% blijven die bestaan na behandeling van de depressie zelf.
  • Angststoornissen: bij kinderen met angststoornissen komt pre-slaapangst veel voor, wat herstel belemmert.
  • ADHD en ASS: 50–80% van deze kinderen heeft slaapproblemen die niet verbeteren met behandeling van de hoofddiagnose (Corkum et al., 2014; Hvolby, 2022).
  • Ouder-kindproblemen: slaapproblemen bij jonge kinderen versterken stress, machteloosheid en emotieregulatieproblemen bij ouders, wat hechting en co-regulatie ondermijnt (El-Sheikh et al., 2013; Teti et al., 2016).

3.3 DSM-classificaties van slaapstoornissen

In de DSM-5-TR worden diverse slaapstoornissen onderscheiden, waaronder:

  • Insomniastoornis (780.52 / F51.01)
  • Hypersomnolentiestoornis (780.54 / F51.11)
  • Circadiane-ritme-slaap-waakstoornis (780.55 / F51.21)
  • Parasomnieën, waaronder nachtmerries en slaapwandelen (307.47 / F51.3)

Deze stoornissen vragen om psychologische diagnostiek en behandeling, vaak gecombineerd met gedragstherapeutische interventies, cognitieve gedragstherapie voor insomnie (CGT-i), lichttherapie en systeeminterventies. Dat valt duidelijk binnen de basis GGZ, niet binnen het voorliggende veld.

3.4 Gevolgen van onbehandelde slaapproblemen

Wanneer slaapproblemen niet adequaat behandeld worden, nemen risico’s toe op:

  • ouderlijke overbelasting en huiselijk conflict of mishandeling (Barr et al., 2009; Fujiwara et al., 2012),
  • schoolverzuim en misdiagnose van ADHD,
  • verstoorde hechting en ouder-kind afstand,
  • suïcidale gedachten, die vooral ’s nachts pieken (Bernert & Joiner, 2007; Winer et al., 2020),
  • chronisch medicatiegebruik met beperkte effectiviteit.

Daarmee vormen slaapproblemen een preventie- én behandelvraagstuk: het vroegtijdig behandelen ervan voorkomt escalatie naar zwaardere zorg.

4. Onze unieke werkwijze – geïntegreerde zorg voor kind én ouder

Wij behandelen baby’s, peuters, schoolkinderen en jongeren, steeds met aandacht voor hun gezin en context.
Slaapproblemen ontstaan en herstellen namelijk altijd binnen een systeem – nooit los van de ouder-kindrelatie.

4.1 Zorg vanaf babyleeftijd

Wij bieden diagnostiek en behandeling vanaf de babyleeftijd.
Bij jonge kinderen kijken we naar prikkelverwerking, hechting, temperament, stress en gezinsdynamiek.
Door vroeg in te grijpen voorkomen we escalatie, langdurige slaapproblemen en ontwikkelingsachterstanden.
Ouders leren het gedrag en de signalen van hun kind beter begrijpen, waardoor rust en zelfvertrouwen terugkeren.

4.2 Integrale behandeling van ouder en kind

Onze zorg richt zich niet alleen op het kind, maar op het hele gezin.
We behandelen ouder en kind in samenhang, omdat problemen in slaap, regulatie en gedrag altijd plaatsvinden binnen een relationele context.
Wanneer bij ouders sprake is van onverwerkt trauma, stress of emotieregulatieproblemen, betrekken we hen actief in de behandeling en bieden we – waar nodig – eigen traumabehandeling, zoals EMDR.
Deze integrale gezinsaanpak is uniek in de regio en versterkt de effectiviteit en duurzaamheid van onze trajecten.
Door herstel op gezinsniveau te realiseren, voorkomen we terugval en dragen we bij aan blijvende rust, hechting en stabiliteit.

4.3 Systeemgericht en hechtingsbevorderend

Wij behandelen kind en ouder als één geheel.
Ouders zijn actief betrokken, en waar nodig behandelen we ook hun eigen trauma of stress, zodat co-regulatie en hechting kunnen herstellen.

4.4 Specialistische zorg voor jonge kinderen

Wij behoren tot de weinige praktijken in de regio die traumabehandeling bij jonge kinderen bieden.
We gebruiken hierbij speltherapie, EMDR, ouder-kind-interventies en cognitieve gedragstherapie.
Dat maakt onze zorg onderscheidend binnen de basis GGZ: ontwikkelingsgericht, gezinsgericht en vroegtijdig.

4.5 Praktisch en evidence-based

We werken kortdurend, doelgericht en volgens bewezen effectieve methoden:

  • cognitieve gedragstherapie bij insomnie (CGT-i),
  • gedragsexperimenten,
  • EMDR,
  • oudertraining en CGT bij angst.
    Wij geloven in kwaliteit boven kwantiteit: met een goed afgestemde behandeling zijn minder sessies nodig, met groter en duurzamer effect.

4.6 Doorbehandeling tot volledig herstel

Wij stoppen niet zodra het slaapprobleem afneemt.
Onze verantwoordelijkheid gaat verder: we behandelen ook de onderliggende klachten (trauma, angst, stemming, ouder-kindinteractie) en ronden pas af wanneer het gezin duurzaam hersteld is.
Dat is de kern van kwalitatieve basis-GGZ: geen symptoomzorg, maar volledige afronding van behandeling.

4.7 Samenwerking en korte lijnen

Wij werken intensief samen met verwijzers, scholen en andere hulpverleners.
Onze communicatielijnen zijn kort, waardoor gezinnen niet verdwalen in de keten.

5. Beleidsimplicaties – waarom deze zorg thuishoort binnen de basis GGZ

5.1 Wat hoort waar

Voorliggend veld
Adviezen over slaap, structuur, schermtijd
Kortdurende opvoedondersteuning of JGZ-gesprek
Medisch onderzoek of uitsluiten lichamelijke oorzaak

Slaaplekker – specialistisch domein
Diagnostiek en behandeling bij complexe of langdurige problematiek
Integrale behandeling van slaap, trauma, angst, hechting, ouderstress of ontwikkelingsproblematiek
Psychologische behandeling van systemische en trauma-gerelateerde oorzaken van slaap- en gedragsproblemen
Continuïteit tot volledig herstel van kind én gezin binnen de basis GGZ

5.2 Beleidsaanbevelingen

Behoud en borg specialistische slaap- en traumazorg binnen de basis GGZ als onmisbare schakel ná het voorliggende veld.
Deze zorg:

  1. Voorkomt zwaardere trajecten door vroegtijdig herstel vanaf babyleeftijd;
  2. Versterkt het voorliggende veld door consultatie en samenwerking met JGZ en huisartsen;
  3. Biedt effectieve, integrale behandeling van slaap, trauma en hechting;
  4. Waarborgt kwaliteit door doorbehandeling tot volledig herstel.

Aanbevolen afspraken:

  • Structurele inkoop van slaap- en traumazorg binnen de basis GGZ;
  • Consultatiefunctie voor huisartsen en JGZ (inclusief triage en terugverwijsafspraken);
  • Contractuele borging van systeemgericht werken en ouderbehandeling;
  • Outcome-indicatoren: vermindering van klachten, toename van gezinsfunctioneren, minder medicatiegebruik, kortere doorlooptijd.

6. Conclusie – Slaap als fundament van psychisch en relationeel herstel

Slaap is geen symptoom, maar een fundamenteel biologisch en psychologisch mechanisme dat het functioneren van kind én ouder beïnvloedt.
Verstoringen in slaap beïnvloeden emotieregulatie, hechting, concentratie en stemming, en versterken kwetsbaarheden binnen het gezin.

Wij weten vanuit de wetenschap dat slaap een transdiagnostisch proces is: het speelt een rol in het ontstaan, de instandhouding en de behandeling van vrijwel alle psychiatrische stoornissen.
Een gezonde slaap is de basisvoorwaarde voor herstel bij PTSS, angst, depressie, ADHD, ASS en ouder-kindproblemen.

Daarom behandelen wij de hele linie aan GGZ-problematiek – vanuit een slaapperspectief.
Deze manier van werken is niet vernauwend, maar juist verbredend: door slaap te gebruiken als ingangspunt, kunnen wij kortdurend, effectief en duurzaam behandelen, en escalatie van problematiek voorkomen.

Onze aanpak is:

  • evidence-based: verankerd in wetenschappelijke kennis en DSM-classificatie,
  • systeemgericht: gericht op het herstel van relaties en co-regulatie,
  • doelmatig: kort waar mogelijk, langdurig waar nodig,
  • preventief: door slaap te herstellen, voorkomen we zwaardere trajecten.

Slaaplekker vormt zo een specialistische, noodzakelijke schakel binnen de basis GGZ.
Wij bieden zorg die begint waar het voorliggende veld ophoudt – en die eindigt bij volledig herstel van kind en gezin.

7. Literatuurlijst (APA-stijl, alfabetisch)

Alfano, C. A., Pina, A. A., Zerr, A. A., & Villalta, I. K. (2014). Pre-sleep arousal and sleep problems of anxiety-disordered youth. Child Psychiatry & Human Development, 45(3), 338–348.
American Academy of Sleep Medicine. (2021). Clinical practice guideline for behavioral and psychological treatments for chronic insomnia disorder in adults and children.
Barr, R. G., Trent, R. B., & Cross, J. (2009). Age-related incidence curve of hospitalized shaken baby syndrome cases: Convergent evidence for crying as a trigger to shaking. Child Abuse & Neglect, 33(7), 484–495.
Becker, S. P., & Langberg, J. M. (2021). Sleep and emotional functioning in ADHD and autism: A review and future directions. Sleep Medicine Reviews, 57, 101432.
Bernert, R. A., & Joiner, T. E. (2007). Sleep disturbances and suicide risk: A review of the literature. Neuropsychiatric Disease and Treatment, 3(6), 735–743.
Brownlow, J. A., Harb, G. C., & Ross, R. J. (2020). Treatment of sleep disturbances in posttraumatic stress disorder: A review of the literature and proposed integrative model. Sleep Medicine Reviews, 51, 101276.
Corkum, P., Tannock, R., & Moldofsky, H. (2014). Sleep disturbances in children with ADHD: A review. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 53(2), 129–139.
DSM-5-TR. (2022). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th ed., text rev.). American Psychiatric Association.
El-Sheikh, M., Kelly, R. J., & Buckhalt, J. A. (2013). Children’s sleep and adjustment over time: The role of family context. Child Development, 84(6), 2099–2112.
Fujiwara, T., Barr, R. G., Brant, R., et al. (2012). Infant distress and risk for abusive head trauma. JAMA Pediatrics, 166(11), 1099–1104.
Goldstein, A. N., & Walker, M. P. (2014). The role of sleep in emotional brain function. Annual Review of Clinical Psychology, 10, 679–708.
Gregory, A. M., & Sadeh, A. (2021). Sleep, emotional and behavioral difficulties in children. Current Opinion in Psychiatry, 34(6), 584–590.
Gregory, A. M., et al. (2005). Prospective longitudinal associations between sleep problems and anxiety in children.Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 44(8), 932–940.
Hiller, R. M., & Harvey, A. G. (2022). The role of parental sleep and co-regulation in child emotional functioning. Sleep Medicine Reviews, 61, 101570.
Hvolby, A. (2022). Sleep interventions for children with attention-deficit/hyperactivity disorder (ADHD). Sleep Medicine Reviews, 64, 101632.
Jansen, P. W., et al. (2019). Childhood sleep problems and the development of anxiety and depression in adolescence.Sleep, 42(5), zsz051.
Kajeepeta, S., et al. (2020). Sleep disturbances and posttraumatic stress in youth: A meta-analysis. Journal of Traumatic Stress, 33(4), 503–514.
Langberg, J. M., Becker, S. P., & Dvorsky, M. R. (2023). Improving sleep in youth with ADHD: Findings from the SIESTA randomized controlled trial. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 62(4), 438–449.
Littlewood, D. L., Kyle, S. D., Carter, L. A., Peters, S., Pratt, D., & Gooding, P. A. (2019). Short sleep duration and poor sleep quality predict next-day suicidal ideation: An ecological momentary assessment study. Psychological Medicine, 49(3), 403–411.
Meltzer, L. J., & Mindell, J. A. (2007). Relationship between child sleep disturbances and maternal sleep, mood, and parenting stress: A pilot study. Journal of Family Psychology, 21(1), 67–73.
Mindell, J. A., & Owens, J. A. (2022). A clinical guide to pediatric sleep: Diagnosis and management of sleep problems (3rd ed.). Wolters Kluwer.
Palagini, L., Bjorvatn, B., & Riemann, D. (2024). Insomnia, anxiety and related disorders: A systematic review and clinical implications. Sleep Medicine Reviews, 75, 101846.
Perlis, M. L., Grandner, M. A., Brown, G. K., Basner, M., & Chakravorty, S. (2016). Suicidal ideation and behavior in insomnia: An analysis of the National Health and Nutrition Examination Survey (NHANES). Journal of Clinical Psychiatry, 77(6), e773–e779.
Roeser, K., et al. (2021). Sleep and mental health in childhood and adolescence. Nature and Science of Sleep, 13, 1459–1479.
Sadeh, A., Tikotzky, L., & Kahn, M. (2020). Sleep in infancy and early childhood: Implications for development and psychopathology. Developmental Psychobiology, 62(4), 401–414.
Scheeringa, M. S., & Zeanah, C. H. (2020). Treating trauma and traumatic grief in children and adolescents. Guilford Press.
Teti, D. M., Crosby, B., & Kim, B. (2016). Maternal emotional availability at bedtime predicts infant sleep quality.Journal of Family Psychology, 30(1), 135–145.
Vaughn, B. E., Elmore-Staton, L., Shin, N., & El-Sheikh, M. (2020). Sleep as a family process in child development.Current Directions in Psychological Science, 29(2), 131–136.
Winer, E. S., et al. (2020). Time-of-day variation in suicide: A systematic review. Chronobiology International, 37(2), 225–239.
Yoo, S. S., Gujar, N., Hu, P., Jolesz, F. A., & Walker, M. P. (2007). The human emotional brain without sleep — a prefrontal amygdala disconnect. Current Biology, 17(20), R877–R878.